Kolon kanseri, en sık görülen kanser türlerinden olup, gelişen teknoloji, modern yaklaşımlar (laparoskopi- robotik cerrahi) ve akıllı ilaçlar (immünoterapi- hormonoterapi) sayesinde, tedavi sonuçları çok daha iyidir.
Genel Bakış
Kolon kanseri tüm dünyada en sık rastlanılan kanserlerden biridir. Ülkemizde de her iki cinsiyette 3. en sık görülen kanser çeşididir.
RİSK FAKTÖRLERİ VE ÖNLEMLER
Kolon kanseri gelişme riskini artıran durumlar nelerdir?
-
Genetik faktörler
Birinci ve ikinci derece akrabalarında (anne, baba, kardeş, dayı, hala gibi) kolon kanseri bulunan kişilerde risk artar. Ailesinde FAP (ailesel polipozis koli) gibi çoklu kolon polibi öyküsü olan kişilerde de risk yüksektir.
-
Yaş ve Cinsiyet
Yaş arttıkça görülme sıklığı artmakla birlikte, genç yaşlarda da kolon kanseri gelişebilir. Her iki cinsiyette de görülebilir. Görülme sıklığı her iki cinste de benzerdir.
-
Polipler
Kalın bağırsakta oluşan polipler erken dönemde kolonoskopi ile alınmaz ise zamanla kansere dönüşebilir. Bu nedenle özellikle aile öyküsü olan hastalar tarama amaçlı yıllık kolonoskopi yaptırmalıdır. Birçok ülkede endoskopi ve kolonoskopi, herhangi bir riski veya şikayeti olmayan 50 yaş üzerindeki kişilerde tarama amaçlı rutin yapılmaktadır.
-
Yaşanılan Yer
Kırsal kesimde yaşayanlarda hastalığa yakalanma riski daha azdır.
-
Enflamatuvar Bağırsak Hastalıkları
Crohn ve ülseratif kolit hastalığı gibi enflamatuvar barsak hastalıklarında kolon kanseri gelişme riski daha yüksektir. Bu hastalar rutin kontrollerini aksatmamalıdır.
-
Radyasyona (ışın tedavisi) Maruz Kalmak
Herhangi bir nedenle radyasyona maruz kalanlarda (örneğin prostat kanseri) kolon kanser riski artmaktadır.
-
Diyet
Kırmızı et, hayvansal yağ ve tütsülenmiş gıda (mangal- barbekü gibi) tüketimi arttıkça kolon kanseri gelişme riski artar. Liften zengin gıda tüketimi (sebze- meyve gibi) ve C vitamin alımı kolon kanseri gelişme riskini azaltır.
-
Yaşam Şekli ve Alışkanlıklar
Günlük fiziksel aktivitenin düşük olması, spor yapmamak, sedanter yaşam, yetersiz uyku, şişmanlık, alkol ve sigara kullanımı kolon kanseri gelişme riskini artırır.
TEŞHİS VE EVRELEME
Kolon kanserinden şüphe edeceğimiz şikayetler nelerdir?
-
Makattan kan gelmesi
-
Kabızlık veya taşma tarzında ishal atakları
-
Bağırsak alışkanlıklarının değişmesi, dışkı çapının incelmesi
-
Dışkı ile sümük tarzında mukus yapısının gelmesi
-
Aşırı kilo kaybı, halsizlik, uyku hali
-
Karın ağrısı, karında şişlik, ele gelen kitle
-
Bulantı ve kusma, iştahsızlık
Bunlardan herhangi birinin veya birkaçının olması durumunda kolon kanseri şüphesi olmalıdır.
Kolon kanseri tanısı nasıl konulur?
Aile hekimlerinde yapılan kan değerlerinde düşme (hemogram düşüklüğü) veya gaitada gizli kan taramasında dışkıda kan saptanması durumunda, kesinlikle endoskopi ve kolonoskopi yapılmalıdır. Bu tetkiklerle ağızdan ve makattan kamera ile girilip herhangi bir polip veya kitle var ise tanı konulabilir. Erken evredeki bir polip veya kanser, ameliyat ihtiyacı olmadan kolonoskopi ile tedavi edilebilir. Sonrasında duruma göre hastaya ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi veya PET CT gibi tetkikler yapılıp kanserin yayılım derecesi değerlendirilmelidir.
Evreleme:
Kolon kanseri temel olarak dört evrede olabilir. Tedavi seçeneği hastalığın evresine göre değişkenlik gösterdiği için, tanı konulduktan sonra bilgisayarlı tomografi veya PET CT ile hastalığın yayılımını değerlendirmek gerekir. Bu tetkikler ile lenf bezlerine veya uzak organlara (karaciğer, akciğer, kemik gibi) tümör yayılımı olup olmadığı incelenir. İlk üç evrede ilk tercih cerrahi iken, dördüncü evrede ilaç tedavisi (kemoterapi) ile başlamak gerekebilir.
TEDAVİ VE CERRAHİ TEDAVİ SEÇENEKLERi
Temel tedavi seçeneği nedir?
Kolon kanserinde temel tedavi cerrahidir. Bazı erken evre tümörlerde (Evre 1-2) kolonoskopi ile tedavi yeterli olabilir. Evre 4 hastalarda ise ilaç tedavisi (kemoterapi) ile başlamak gerekebilir. O yüzden, kolon kanseri tanısı almış kişilerde en uygun tedavi seçeneğini belirlemek için, genel cerrahi uzmanı, gastroenteroloji uzmanı, medikal ve radyasyon onkolojisi uzmanın olduğu, onkoloji konseyinde multidisipliner bir yaklaşım gerekir.
Cerrahi Tedavi Seçenekleri
Kolon kanserinin temel tedavisinin ameliyat olduğu unutulmamalıdır. Uygulanacak cerrahi tedavi onkolojik prensiplere uygun olarak yapılmalıdır. Geride herhangi bir lenf bezi veya milimetrik tümör hücresi dahi bırakılmamalıdır. Kanserli doku onu besleyen damarlar ve etrafındaki lenf bezleri ile birlikte çıkartılmalıdır. Uygunsuz teknikle yapılan bir cerrahi, erken dönemde tümörün tekrarlamasına veya diğer organlara sıçramasına neden olabilir.
Gelişen teknoloji ile kolon kanseri, bu konuda deneyimli cerrahlar tarafından kapalı yöntem olarak adlandırdığımız laparoskopik yöntemle veya robotik tedavi edilebilir. Robotik veya laparoskopik yöntemin, onkolojik olarak sağladığı avantajların yanı sıra, hastalarda daha küçük bir yara izi oluşmasını, ameliyat sonrası daha az ağrı olmasını, daha kısa sürede normal hayata adapte olmayı sağlar. Burada en önemli konu, yapılacak cerrahinin onkolojik bir cerrahi olduğu ve uygulanacak robotik-laparoskopik girişimin deneyimli kişilerce uygulanması gerektiğidir.