Vertigo; Latince “dönmek” fiilinden gelir ve denge sisteminde yaşanan sorun nedeniyle meydana gelen baş dönmesi olarak adlandırılır. Vertigo (baş dönmesi); kişinin kendini dönüyor, düşüyor veya bir yöne doğru savruluyor gibi hissetmesi, ve/veya etraftaki cisimlerin dönüyor veya hareket ediyor gibi hissedilmesi hali yani bir hareket yanılsamasıdır. Çoğunlukla iç kulak hastalıklarında ortaya çıkar. Vertigo bir hastalık olmayıp, başka bir hastalığın belirtisidir. Baş dönmesi ile birlikte bulantı, kusma, halsizlik, göz kararması, deride solukluk, terleme gibi belirtilerle birlikte işitme kaybı, kulak çınlaması, kulakta dolgunluk hissi, çift görme, okuma güçlüğü, baş ağrısı, bilinç bozukluğu, his bozuklukları, kuvvet kaybı gibi ek şikayetler de görülebilir. Dizziness ise; dengesizlik, kişinin ayağının altından yer kayıyormuş ya da teknedeymiş hissi, başta boşluk veya sersemlik hissi, olarak tanımlanmıştır. Genellikle beyin hastalıkları, boyun hastalıkları ve hormonal bozukluklara bağlı olarak gelişir. Fakat halk arasında tüm bu belirtileri ifade etmek için vertigo (baş dönmesi) terimi kullanılır.

Vertigo Nedenleri Nelerdir?

Vücutta bulunan denge organlarından herhangi birinde ortaya çıkabilecek bir rahatsızlık vertigoya sebep olabilir. Bu yüzden hastalığa neden olan rahatsızlıklar detaylı incelenmelidir.

Vertigoya neden olan hastalıklar arasında ilk sırada kulak ile ilgili hastalıklar yer alır. İç kulak kristallerinin yerinden oynaması olarak tanımlanabilen pozisyonel vertigo (BPPV: Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo), denge sinirinin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan vestibüler nörit, iç kulak sıvı basıncının artması şeklinde tanımlanan Meniere hastalığı ve benzeri hastalıklarda ilk bulgu vertigodur. Vertigonun baş hareketleri ile ortaya çıkması durumunda pozisyonel vertigo, bir üst solunum yolu enfeksiyonu sonrası ortaya çıkan ve uzun süren şiddetli vertigo atakları varlığında vestibüler nörit (iç kulak iltihabı), kulakta çınlama ve basınç hissi ile birlikte baş dönmesi olduğunda ise Meniere hastalığından şüphelenilir. Detaylı incelem kulak burun boğaz hekimi tarafından gerçekleştirilir.

Merkezi sinir sistemi ile ilgili vertigo nedenleri arasında ilk sırayı migren almaktadır. Beyinde ve diğer denge organlarında veya sinirlerinde hasara neden olabilecek akut veya kronik hastalıklarda (multipl skleroz vb.) ve beyin, beyincik veya beyin sapını tutan damar tıkanıklığı veya tümöral oluşum varlığında, ilk semptom vertigo olabilir. Merkezi sinir sistemi kaynaklı vertigolarda, uyuşma, karıncalanma, felç veya şiddetli baş ağrısı gibi eşlik eden semptomlar olabilir. Ayırıcı tanı nöroloji hekimi tarafından yapılır.

Kan basıncı düzensizlikleri, diyabet, boyun damar tıkanıklıkları, kalp ritm ve kapakçık bozuklukları, anksiyete, stres ve üzüntü gibi bir çok faktör de vertigoya neden olabilir. Vertigo ile başvuran hastanın sistematik olarak değerlendirilmesi bu nedenle büyük önem taşır. Hastaların baş dönmesi kaynaklı düşme, çarpma gibi yaralanmalara sebebiyet verecek kazalardan korunması için dikkatli olması tavsiye edilir.

Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV)

İç kulak, sıvı ve kalsiyum karbonat kristalleri içeren otolit organları adı verilen yapıları içerir.

BPPV'de bu kristaller yerinden çıkar ve yarım daire kanallarına düşer. Orada, düşen her kristal, hareket sırasında yarım daire kanallarının kupulaları içindeki duyusal tüy hücrelerine dokunur.

Sonuç olarak, beyin bir kişinin pozisyonu hakkında yanlış bilgi alır ve baş dönmesi meydana gelir. İnsanlar tipik olarak 60 saniyeden az süren vertigo dönemleri yaşarlar, mide bulantısı ve diğer semptomlar da ortaya çıkabilir.

Tedavi, iç kulaktaki kristallerin yerine yerleşmesini amaçlayan manevralarla yapılır.  Doktorun uygun gördüğü aralıklarla manevranın tekrarlanarak tamamen iyileşme sağlanabilir. Ancak hareketleri hastanın kendi kendine değil, doktor kontrolünde yapılması gereklidir. Ayrıca baş dönmesine bağlı olarak mide bulantısı, kusma gibi durumların önüne geçmek için de yakınmaların şiddetine göre kısa süreli semptomatik ilaç kullanılabilir.

Vertigoya neden olabilecek diğer sebepler

• Kafa travması

• İnme

• Multiple skleroz

• Beyin tümörleri

• Beyincik ve/veya beyinsapını etkileyen patolojiler (damar tıkanıklığı, kanama, tümör)

• Vestibüler migren

• Kulak ameliyatı

• Perilenfatik fistül (orta kulak ve iç kulak arasındaki iki zardan birinin yırtılması nedeniyle iç kulak sıvısının orta kulağa sızması)

• Kulak içinde veya çevresinde zona (herpes zoster oticus)

• Meniere hastalığı

• Otoskleroz, bir orta kulak kemiği büyüme sorunu işitme kaybına yol açtığında

• Uzun süreli yatak istirahati ve bazı nöbet önleyici ilaçlar, tansiyon ilaçları, antidepresanlar ve hatta aspirin dahil olmak üzere birçok ilaç yan etki olarak vertigoya neden olabilir.

Vertigo Tedavisi

Vertigo muayenesi sırasında hastalığın nelerden kaynaklandığı bulunarak tedavi uygulanır. Vertigo,  çeşitli hareketler, ilaçlar, altta yatan sebebe bağlı olarak yapılabilecek cerrahi müdahaleler ile tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Vertigo tedavisi için öncelikle iyi bir öykü alınmalı, yapılan fiziki muayene ve gerekirse tanısal testler ile doğru tanı konulmalı, tanı sonrasında da nasıl bir yol izleneceğine karar verilmelidir. Çarpma ya da yaralanmalar sonucu ortaya çıkan vertigo, altta yatan başka bir hastalık yoksa kendiliğinden iyileşebilmektedir.

Altta yatan bir başka hastalık varsa, öncelikle bunun tedavisi sağlanmalıdır. Örneğin, akut kulak enfeksiyonu sebebiyle vertigo oluşabilmektedir. Bunun için doktorun önereceği şekilde antibiyotik tedavisi veya başka tedaviler uygulanır. Böylelikle enfeksiyon iyileştiğinde vertigo da ortadan kalkacaktır.

Benzer şekilde beyin damarlarında ya da beyinde herhangi bir problem varsa ilaç tedavisi ya da cerrahi tedaviyle bu sorun ortadan kaldırıldığında vertigo tedavi edilmiş olacaktır. Tümöre bağlı baş dönmesinde ise tedavi tümörün ameliyatla çıkarılmasıdır